Het is inmiddels al weer een paar weken geleden dat ik een bijzonder interessante bijscholing van de Beroepsvereniging Gewichtsconsulenten (BGN) had. Het onderwerp was ‘Hamster in je brein’. Presentatie was in handen van Maarten Biezenveld, co-schrijver van het boek ‘Hamster in je brein’ en van collega-gewichtsconsulente Mascha van Berkel.
Het doel van deze bijscholing was meer bewustwording creëren over hoe ons brein van invloed is op ons eet- en drinkgedrag. Het menselijk brein zit fantastisch in elkaar. Het regelt alles wat er gebeurt in ons lichaam. Wat we denken, doen en voelen, alles komt samen in ons brein. Het kan ons enorm helpen! Maar helaas……soms werkt het ons juist tegen.
Wat is de hamster in je brein?
Als ik het heb over de ‘hamster’, bedoel ik een gedeelte in onze hersenen dat weliswaar klein van omvang is, maar wel een grote invloed op ons doen en laten heeft: de hypothalamus, onderdeel van ons oerbrein.
Taak hamster
Het is de taak van de hamster om ons, mens, in leven te houden. Hij regelt dan ook alles wat daarvoor nodig is. Je kunt daarbij denken aan ademhaling en hartslag, bloeddruk en lichaamstemperatuur, maar ook aan slaap-waakritme, voortplanting, honger/dorst/verzadiging enz. Kortom, een druk baasje, dat er ook bovenop zit. En dat is maar goed ook.
Tenminste….. meestal! Want wat ook een onderdeel van zijn taak is, is het op peil houden van onze vetreserves. En hoe fijn het ook is dat de hamster goed voor ons zorgt, dit kan ons wel eens flink in de weg zitten. Want zodra jij besloten hebt dat je gewicht wilt kwijtraken, begint de hamster al te piepen.
Misschien in het begin nog niet zo hard. Want ach, een kilootje minder, daar ligt de hamster niet direct wakker van. Je kunt het piepen nog makkelijk negeren.
Maar als het serieus wordt, en jij wat meer gaat afvallen, dan raakt de hamster in de paniekstand! Hij is bang dat het niet goed met je gaat. Dat je dood zult gaan van de honger. Hij begint steeds harder te piepen en te schreeuwen en probeert vervolgens jou te pushen! “Eét dit toch! Anders verhonger je soms.”
Hamster denkt in schaarste
Want dat is precies waar het mis gaat bij de hamster. De hamster gaat namelijk uit van schaarste. Hij realiseert zich nog steeds niet dat wij in een tijd van luxe en welvaart leven. Dat de winkels vol met eten liggen. Dat we op iedere hoek van de straat worden geconfronteerd met de verleidingen van zoet en vet voedsel.
Nee, de hamster leeft nog in de oertijd: hij denkt nog steeds dat we afhankelijk zijn van de jacht. En dat we blij mogen zijn als we eindelijk wat honing of fruit vinden. Weet hij veel! Dus als zich zoet of vet aandient, wil de hamster dat we dat zo snel mogelijk eten. “Nu is het er! Grijp je kans! Wie weet hoe lang het duurt voor je weer wat kunt krijgen.”
Rol hamster bij jojo’en
Dus als jij serieus gaat afvallen, trekt de hamster direct aan de bel. Iedere keer als er dan wat zoets en/of vets voorbij komt, doet hij er alles aan om jou over te halen om dat te eten. En hoe meer en sneller jij afvalt, hoe harder hij roept.
Hij ziet het als zijn taak dat jij die verloren kilo’s zo snel mogelijk weer terugkrijgt. Liefst met nog wat extra’s erbij. Want stel je voor dat je weer in een situatie van schaarste komt (volgens de hamster dan, hè!) dan heb je tenminste wat extra reserves. En dan is hij weer blij. Maar jij niet. Want het laatste wat je wilt is jojo’en.
Ook ultrabewerkt voedsel speelt een belangrijke rol als het gaat om wat jouw hamster triggert. Pakjes en zakjes, snelle snacks enz. zijn gemaakt om je hamster te verleiden!
Lees ook: ‘Mijd ultrabewerkt voedsel’
Omgaan met je hamster bij afvallen
Okay. Je weet nu een beetje hoe het overlevingsmechanisme in je hersenen, de hamster, werkt. Maar de vraag is nu hoe je deze kennis kunt gebruiken in je strijd tegen overtollige kilo’s. Ik geef je graag wat tips:
- Laat de hamster niet schrikken! Ga dus vooral niet crashen. Als jij gaat crashen, val je weliswaar snel af. Maar dan krijg je al snel te maken met een paniekerige hamster. Het is in dat geval vrijwel onvermijdelijk dat je alle verloren kilo’s ergens in je leven weer terug zult vinden. Met (voor de zekerheid!) nog wat extra kilo’s erbij.
De truc zit ‘m erin dat je de hamster een beetje aan het lijntje houdt. Door op een heel rustige manier af te vallen, door te zorgen dat je alle benodigde voedingsstoffen binnenkrijgt, door te voorkomen dat je een hongergevoel krijgt, kun je hem gerust stellen. Hij merkt dat je goed voor jezelf zorgt en hij krijgt dan het gevoel dat het wel goed zal komen. - Gebruik het denkcentrum van je hersenen in je strijd tegen de hamster. Door te focussen op je doel, op wat je echt wilt, kun je de hamster weerstaan. Goed plannen helpt daarbij. Bedenk op tijd wat je wilt eten, maak een boodschappenlijst, doe je boodschappen op een moment dat je niet te moe bent en/of een lege maag hebt.
- Plan je beweging. Dit werkt op dezelfde manier. Focus je op je doel. Zet in je agenda wanneer je gaat sporten en probeer op een vast moment van de dag te gaan lopen o.i.d. Dan hoef je daar verder niet over na te denken, maar kun je gewoon gáán. Een afspraak met jezelf is óók een afspraak!
- Bouw voldoende rust en ontspanning in in je leven. Dat helpt je om te blijven focussen en weerstand te bieden aan de hamster. Als je moe bent of gestrest of ziek, zul je merken dat de hamster hier direct op inspringt. Hij ziet jouw zwakke plek en probeert meteen door je verdediging te breken, zodra je focus ook maar iets minder is.
- Ontwikkel nieuwe, gezonde, gewoontes. Door het je eigen maken van gezond gedrag, kun je in zwakke momenten ook makkelijker weerstand bieden aan de hamster. Geen overbodige eigenschap, in deze tijd van verleidingen, bomvolle winkels en reclame overal en altijd.
Voordelen gezonde gewoontes
Ten eerste kan het je een goed gevoel geven, wanneer je een gezonde keuze maakt. Bijvoorbeeld wanneer je een gebakje afslaat of een rondje gaat lopen na het eten. En dit goede gevoel over jezelf kan je vervolgens stimuleren om nog meer gezonde keuzes te maken. Een positieve spiraal! Geef jezelf dus regelmatig een schouderklopje als iets goed gegaan is.
Daarnaast zorgen gewoontes ervoor dat je niet steeds hoeft na te denken over wat je doet. Als je altijd fruit bij de koffie neemt, is het veel makkelijker om dat gebak af te slaan, want je eet gewoon je fruit. Of als je gewend bent om altijd na het eten een rondje te lopen, zul je je niet direct laten afschrikken door een regenbui. Je doét het gewoon, want je bent het gewend. Je hoeft er niet over na te denken, het kost geen extra energie.
Lees ook: ‘Kleine verandering, grote gevolgen’
- Stel je hamster gerust! Wist je dat je de hamster ook gerust kunt stellen door zelf een gezonde maaltijd te bereiden? Eigenlijk begint het al op het moment dat je je boodschappen doet. “Aha”, denkt de hamster: “Er komt eten aan!” De hamster wordt al rustiger. En als je daarna een lekkere en gezonde maaltijd gaat maken, de tafel dekt en rustig de tijd neemt om te eten, is de hamster helemaal in zijn element. Hij voelt zich compleet verzadigd. En dat is fijn, want dat zorgt ervoor dat je naderhand minder snel zin hebt in wat lekkers.
Als je dit weet, kun je ook begrijpen waarom je na een snelle hap vaak al gauw weer trek hebt. Alle voorbereidende stappen worden hierbij overgeslagen. De hamster is eventjes blij op het moment dat je eet. Maar dat is snel over. Echt verzadigd voelt hij zich niet en dus vraagt hij al weer snel om meer.
Ken je hamster
Nu je je hamster hebt leren kennen en je weet hoe het werkt in je hersenen, kun je ook bewuster keuzes maken. Want ook al heeft de hamster het beste met je voor, zijn werkwijze is helaas niet altijd in jouw voordeel. Dus benut je denkcentrum optimaal om hem zo nodig wat af te remmen of bij te sturen! En (nieuwe) gezonde gewoontes kunnen daarbij bijzonder behulpzaam zijn!
“PAK DE REGIE TERUG”
Gaat het echter ondanks alles toch een keer fout, dan weet je nu ook dat je jezelf niet moet veroordelen. Dat geeft je alleen maar een akelig gevoel en motiveert je absoluut niet. Integendeel!
Wees daarom lief voor jezelf. Je weet nu dat het de taak van de hamster is om jou aan het snaaien te krijgen, ook al gaat dat tegen jouw bedoeling in. Hij moet jou tenslotte in leven houden.
Ik hoop dan ook dat deze wetenschap je helpt om niet boos te worden op jezelf, maar jezelf weer zo snel mogelijk te herpakken. Zet je denkcentrum aan en pak de regie terug!
Podcast ‘Hamsteren in je hoofd’
Wellicht vind je het interessant om een podcast over dit onderwerp te beluisteren. Aflevering 14 van de ‘Podcast van een eter’ van Mascha van Berkel gaat hierover. Te beluisteren via YouTube of Spotify.
Iemand die meedenkt
Wanneer je het fijn vindt dat ik met je meedenk over hoe je gezondere keuzes kunt maken, welke stappen jij zou kunnen nemen, neem dan eens contact op. Op de website vind je diverse begeleidingsmogelijkheden. Maar mocht iets anders beter bij je passen, vraag het gerust. Dan gaan we samen kijken naar een goede oplossing.
Vergoeding ziektekostenverzekering
Omdat ik ben aangesloten bij de BGN, kan het zijn dat (een deel van) van de kosten vergoed wordt vanuit je aanvullende verzekering. Op de site van de BGN kun je hier meer informatie over vinden. En check voor de zekerheid ook altijd even je eigen polis. Want niet iedere zorgverzekeraar investeert in preventie.
Lichter Leven Actueel
Wil je op de hoogte gehouden worden van het laatste nieuws, meld je dan aan voor de Lichter Leven Actueel.